Արման ՄԵԼԻՔՅԱՆ. Թուրքիան՝ պահապան շան դերում

Տևական ժամանակ է, ինչ հայաստանյան քաղաքագետ-տեսաբանները փորձում են հիմնավորել այն տեսակետը, ըստ որի, ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի քաղաքականությունը Թուրքիայի պարագայում վերջինիս ծավալապաշտական ախորժակների և ռազմական ակտիվության սահմանափակմանն է ուղղված: Այսինքն, թուրքական նեոօսմանիզմը, ըստ այդ տեսակետի հետևորդների, ապագա չունի Բալկաններում, Մերձավոր Արևելքում և Կենտրոնական Ասիայում, իսկ Թուրքիայի կողմից Կովկասում վարվող քաղաքականությունը լուրջ մարտահրավեր է Ռուսաստանին ու կարող է ռուս-թուրքական առնվազն քաղաքական առճակատման պատճառ լինել: Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ Թուրքիայի երգը երգված է, ու եթե ոչ վաղը, ապա գոնե մյուս օրը այդ երկիրն առանց մեր միջամտության կքանդվի, մենք էլ կհասնենք մեր բաղձալի նպատակին` կվերահաստատվենք Արևմտյան Հայաստանում և Կիլիկիայում: Չեմ ուզում որևէ մեկին հիասթափեցնել, բայց կարծում եմ, որ անհրաժեշտ է խնդիրը համակողմանի քննության ենթարկել. նույն ոգևորությամբ ժամանակին խոսվում էր թուրք-իսրայելական հարաբերությունների կտրուկ վատթարացման և այդ համատեքստում Թուրքիայի կործանման հեռանկարի մասին, սակայն այսօր արդեն ակնհայտ է, որ Իսրայելի հետ առերևույթ առճակատման պայմաններում Թուրքիան ամեն հնարավորն արեց Իսրայելի առավել հզոր հակառակորդ արաբական պետությունների ` Լիբիայի, Եգիպտոսի և Սիրիայի վարչակազմերը տապալելու և ներքին ծավալուն խժդժություններ ու զինված բախումներ հրահրելու համար: Արաբական գարնան այսօրինակ ընթացքի կարևորությունն Իսրայելի համար լավ է բնութագրում արաբահրեական հակամարտության թեժ տարիներին ծնված արաբական այն ասացվածքը, ըստ որի, «առանց Եգիպտոսի չի լինի պատերազմել, իսկ առանց Սիրիայի չի լինի խաղաղություն հաստատել»: Սրան զուգահեռ, Թուրքիայի տարածքից դուրս սկսեց իրականություն դառնալ անկախ Քրդստանի նախագիծը, որի իրականացումը մերձավորարևելյան լարվածության էպիկենտրոնը Իսրայելի սահմանակից տարածքներից կտեղափոխի արաբական աշխարհի հյուսիս-արևելյան ծայրամաս: Այս վերադասավորումներն ամենևին էլ չեն վկայում Թուրքիայի իրական դերի նվազման մասին, և միանգամայն հիմնավոր կերպով կարելի է նաև ասել, որ Թուրքիան ԱՄՆ-ի և Միացյալ Թագավորության համար կատարել և շարունակում է կատարել կատաղած պահապան շան դեր, որը ուզածդ մեկին պատրաստ է տիրոջ հրահանգով հոշոտել: Թուրքիան զինվորական կայազոր է, որը կարող է միայն պատերազմի օրերին օգտակար լինել և չունի ինքնուրույն մտավոր, հոգևոր, տնտեսական, գիտական արժեք ու ներուժ, և դա այդ երկրի` ուրիշների համար շատ օգտակար հատկությունն է: Թուրքիայի ապագայի ճշգրիտ ու համակողմանի վերլուծությունը հատկապես կենսականորեն կարևոր է լինելու Լիբանանում, Սիրիայում, Կիպրոսում, Իրաքում և Եգիպտոսում հաստատված մեր սփյուռքահայ հայրենակիցներին սպառնացող իրական վտանգները ճիշտ գնահատելու և դրանք կանխելուն կամ չեզոքացնելուն ուղղված անհրաժեշտ քայլերը նախապատրաստելու և իրականացնելու համար:

Մեկնաբանություններ